Vitamine B12 deficiëntie is in de vroege fase asymptomatisch. Daarna kan macrocytaire anemie en/of een typisch (neuro)psychiatrisch klachtenbeeld optreden (Carmel, 2000; Lindenbaum et al., 1988). De symptomen zijn dus zeer divers en kunnen ook variëren in ernst (Heil et al., 2012).
Het diagnosticeren van B12 deficiëntie is een uitdaging, omdat vaak (onterecht) verondersteld wordt dat anemie aanwezig moet zijnom de diagnose te kunnen stellen. Bij een aantal onderzoeken heeft men vastgesteld dat het neurologisch klachtenbeeld ernstiger kan zijn bij patiënten zonder anemie (Healton et al., 1991).
Het gevaar bestaat dat de diagnose – en daardoor de behandeling van B12 deficiëntie – wordt vertraagd, met grote gevolgen voor de patiënt. Een snelle diagnose en behandeling zijn dus wenselijk. Gezien de ernst van de ziekte is de kans groot dat het klachtenbeeld chronisch is (Hunt et al., 2014).
De hieronder genoemde klachten kunnen voorkomen. Soms is één symptoom duidelijk aanwezig, soms is er sprake van meerdere ernstige en minder ernstige klachten. Patiënten vertellen ons dat hun conditie door de jaren heen sluipenderwijs achteruit gaat. Al in 1901 werd daarover geschreven (Hunt et al., 2014), toen men nog niet wist met welke ziekte men te maken had.
Neurologisch (vanuit het ruggenmerg, o.a. gecombineerde strengziekte)
Somatisch zenuwstelsel (waarneming zintuigen vanuit ogen, oren, huid (tast) en reukzin)
In 2014 is door Hooper et al. een aan vitamine B12 tekort gerelateerde symptomatologie beschreven (Hooper et al., 2014). In een survey met een respons van ongeveer duizend patiënten in Engeland, gepubliceerd in The British Journal of Nursing, blijken de patiënten met een vastgesteld vitamine B12 tekort klachten van zeer gevarieerdeaard te hebben.
Bovenstaande symptomen worden ook genoemd in een survey van de Stichting B12-tekort (Visser et al., 2013). De survey werd door meer dan 1500 personen ingevuld en geeft onder andere duidelijk inzicht in de klinische verschijnselen en de vertraging in herkenning en behandeling van het tekort. Bij beide surveys is ook een duidelijke overlap te zien tussen fibromyalgie, ME/CVS en SOLK.
Met de huidige afkappunten en normaalwaarden liggen misdiagnoses op de loer (Carmel, 2011; Iqtidar & Chaudary, 2012). Vanuit haar praktijkervaring schreef de Amerikaanse verpleegkundige Sally Pacholok samen met Jeffrey Stuart M.D. een toegankelijk boek over de knelpunten in de praktijk en casuïstiek, onderbouwd met veel literatuurverwijzingen (Pacholok, 2014 edition 2).
Bovenstaande symptomen staan beschreven in veel gepubliceerde artikelen en in onderstaande onderzoeksliteratuur.
Allen, L. H. (1994). Vitamin B12 metabolism and status during pregnancy, lactation and infancy. (0065-2598 (Print)). doi:D – PIP: 105629
Carmel, R. (2000). Current Concepts in Cobalamin Deficiency. Annual Review of Medicine, 51(1), 357-375. doi:10.1146/annurev.med.51.1.357
Carmel, R. (2011). Biomarkers of cobalamin (vitamin B-12) status in the epidemiologic setting: a critical overview of context, applications, and performance characteristics of cobalamin, methylmalonic acid, and holotranscobalamin II. The American Journal of Clinical Nutrition, 94(1), 348S-358S.
Clarfield, A. (2003). The decreasing prevalence of reversible dementias: an updated meta-analysis. Arch Intern Med, 163, 2219 – 2229.
Clarke, R. (2006). Vitamin B12, folic acid, and the prevention of dementia. The New England journal of medicine, 354(26), 2817-2819.
COLE, M. G., & PRCHAL, J. F. (1984). LOW SERUM VITAMIN B12 IN ALZHEIMER-TYPE DEMENTIA. Age and Ageing, 13(2), 101-105. doi:10.1093/ageing/13.2.101
Emmanuel Andrès, M., Laure Federici, M., & Stéphan Affenberger, M. (2007). B12 deficiency: A look beyond pernicious anemia. The Journal of family practice, 56(7), 6.
Farkas, M., Keskitalo, S., Smith, D. E. C., Bain, N., Semmler, A., Ineichen, B., et al. (2013). Hyperhom*ocysteinemia in Alzheimer’s Disease: The Hen and the Egg? Journal of Alzheimer’s Disease, 33(4), 1097-1104.
Ford, A., & Almeida, O. (2012). Effect of hom*ocysteine lowering treatment on cognitive function: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. J Alzheimers Dis, 29, 133 – 149.
Gezondheidsraad, N. (2003). Voedingsnormen: vitamine B6, foliumzuur en vitamine B12. Publicatie nr: 2003/04.
Goedhart, G., Wal, v. d., van Eijsden, M., & Bonsel, G. J. (2011). Maternal vitamin B-12 and folate status during pregnancy and excessive infant crying. (1872-6232 (Electronic)).
Green, R., Kara, N., & co*cks, H. (2011). Vitamin B12 deficiency: an unusual cause of vocal fold palsy. Journal of Laryngology & Otology, 125(12), 1309-1311. doi:10.1017/s0022215111001824
Healton, E. B., Savage, D. G., Brust, J. C., Garrett, T. J., & Lindenbaum, J. (1991). Neurologic aspects of cobalamin deficiency. (0025-7974 (Print)).
Heil, S. G., de Jonge, R., de Rotte, M. C., van Wijnen, M., Heiner-Fokkema, R. M., Kobold, A. C., et al. (2012). Screening for metabolic vitamin B12 deficiency by holotranscobalamin in patients suspected of vitamin B12 deficiency: a multicentre study. Ann Clin Biochem, 49(Pt 2), 184-189. doi:10.1258/acb.2011.011039
Hooper, M., Hudson, P., Porter, F., & McCaddon, A. (2014). Patient journeys: diagnosis and treatment of pernicious anaemia. (0966-0461 (Print)).
Hunt, A., Harrington, D., & Robinson, S. (2014). Vitamin B12 deficiency, Clinical review. 349. doi:10.1136/bmj.g5226
Iqtidar, N., & Chaudary, M. N. (2012). Misdiagnosed vitamin B12 deficiency a challenge to be confronted by use of modern screening markers. J PAk Med Association.
Kalita, J., Agarwal, R., Chandra, S., & Misra, U. K. (2013). A study of neurobehavioral, clinical psychometric, and P3 changes in vitamin B12 deficiency neurological syndrome. Nutritional neuroscience, 16(1), 39-46. doi:10.1179/1476830512y.0000000028
Lindenbaum, J., Healton, E. B., Savage, D. G., Brust, J. C. M., Garrett, T. J., Podell, E. R., et al. (1988). Neuropsychiatric Disorders Caused by Cobalamin Deficiency in the Absence of Anemia or Macrocytosis. New England Journal of Medicine, 318(26), 1720-1728. doi:doi:10.1056/NEJM198806303182604
Miller, J. W., Garrod, M. G., Allen, L. H., Haan, M. N., & Green, R. (2009). Metabolic evidence of vitamin B-12 deficiency, including high hom*ocysteine and methylmalonic acid and low holotranscobalamin, is more pronounced in older adults with elevated plasma folate. Am J Clin Nutr, 90(6), 1586-1592. doi:10.3945/ajcn.2009.27514
Mitchell, E. S., Conus, N., & Kaput, J. (2014). B vitamin polymorphisms and behavior: Evidence of associations with neurodevelopment, depression, schizophrenia, bipolar disorder and cognitive decline. LID – S0149-7634(14)00204-8 [pii] LID – 10.1016/j.neubiorev.2014.08.006 [doi]. (1873-7528 (Electronic)).
Pacholok, S. M. S., Jeffrey. (2014 edition 2). Could It Be B12?: An Epidemic of Misdiagnoses (2 ed.).
Permoda-Osip, A., Dorszewska, J., Skibinska, M., Chlopocka-Wozniak, M., & Rybakowski, J. K. (2013). Hyperhom*ocysteinemia in bipolar depression: Clinical and biochemical correlates. Neuropsychobiology, 68(4), 193-196. doi:10.1159/000355292
Pront, R., Margalioth, E. J., Green, R., Eldar-Geva, T., Maimoni, Z., Zimran, A., et al. (2009). Prevalence of low serum cobalamin in infertile couples. Andrologia, 41(1), 46-50. doi:10.1111/j.1439-0272.2008.00895.x
Solomon, L. R. (2016). Functional vitamin B12 deficiency in advanced malignancy: implications for the management of neuropathy and neuropathic pain. Support Care Cancer. doi:10.1007/s00520-016-3175-5
Stabler, S. P. (2013). Vitamin B12 Deficiency. New England Journal of Medicine, 368(2), 149-160. doi:doi:10.1056/NEJMcp1113996
Stuerenburg, H., Mueller-Thomsen, T., & Methner, A. (2004). Vitamin B 12 plasma concentrations in Alzheimer disease. Neuro Endocrinol Lett, 25(Suppl 3), 176 – 177.
Torsvik, I., Ueland, P. M., Markestad, T., & Bjørke-Monsen, A.-L. (2013). Cobalamin supplementation improves motor development and regurgitations in infants: results from a randomized intervention study. The American Journal of Clinical Nutrition, 98(5), 1233-1240. doi:10.3945/ajcn.113.061549
van Dyck, C. H., Lyness, J. M., Rohrbaugh, R. M., & Siegal, A. P. (2009). Cognitive and psychiatric effects of vitamin B₁₂ replacement in dementia with low serum B₁₂ levels: A nursing home study. International Psychogeriatrics, 21(1), 138-147. doi:10.1017/s1041610208007904
Visser, P. (2013). On line Survey 1500 patients diagnosed with vitamin B12-deficiency. from Stichting B12 tekort
Zhang, Y., Hodgson, N. W., Trivedi, M. S., Abdolmaleky, H. M., Fournier, M., Cuenod, M., et al. (2016). Decreased Brain Levels of Vitamin B12 in Aging, Autism and Schizophrenia. PLoS ONE, 11(1), e0146797. doi:10.1371/journal.pone.0146797
